Παιδικές Γεύσεις 2-της Δήμητρας και του Παππού

Μπορεί μέχρι σήμερα αγαπημένη θέα να παραμένει η παραλία της Λεμεσού με το Ακρωτήρι της, και να τρέχω με κάθε ευκαιρία στο βουνό μας για να την δω αλλά τα παιδικά μου χρόνια τα πέρασα πρώτα στα ξένα και μετά κυρίως στη Λευκωσία, όπου ζούσαν και οι γονείς του παπά μου ενώ και οι γονείς(η γιαγιά δηλαδή αφού ο παππούς είχε φύγει) της μάμας δεν ζούσαν και τόσο μακρυά από την Λευκωσία. Χάρη στον πατέρα του παπά μου, τον αγαπημένο μου παππού, είχαμε κάποια επαφή με την ΓΗ, κι αυτό είναι μεγάλο δώρο για τα παιδιά της πόλης. Άσχετο αν συνειδητοποιείς την αξία του δώρου μετά την εφηβεία.

Ουσιαστικά οι περισσότερες παιδικές γεύσεις της θεάς Δήμητρας έχουνε να κάνουν με τον παππού αφού αυτός μας έμαθε τα ξινούθκια (ανθισμένα αγριόχορτα, που απλώς μασας τη βάση τους), τα άγουρα αμύγδαλα, τα χαρούπια,αυτός είχε την υπομονή να μας διδάξει πως να ξεχωρίζουμε τις σκουλουκιασμένες μαραμπέλλες από τις καλές, αυτός δεν μας θύμωνε κάθε φορά που κόβαμε τα σχετικά ωμά και άγλυκα σύκα ή τη μοναδική φορά που κόψαμε όλα μα όλα τα ρόδια για να παίξουμε "πετροπόλεμο". Τιμωρία εκείνης της χρονιάς η παντελής απουσία ροδιού από το τραπέζι, φυσικό επακόλουθο της αταξίας μας.

http://farm5.static.flickr.com/4132/4979585468_7930112cf0_z.jpg

Αθάσια ωμά (άγουρα αμύγδαλα) και φρούτα

Στην αυλή του ο παππούς, τόσο στη Λευκωσία όσο και στο βουνό, είχε φυτέψει ένα δέντρο για κάθε του παιδί, κατά το έθιμο. Και βέβαια το κλήμα, που υπήρχε παλαιότερα ακόμη και στα χωραϊτικα σπίτια,για σκιά και ίσως για να έχουν το χωριό τους, όσο πιο κοντά γινότανε.
Νύμφη η αμυγδαλιά από τα τέλη του Γενάρη, πολύ βιαστική, έκοβα τα κλαδάκια της για να βάλω λουλόυδια στο βάζο, θύμωνε η γιαγιά, προσπαθώντας να μας εξηγήσει πως κόβαμε έτσι τους καρπούς... το ίδιο γινόταν και με τα αθασούθκια τα φρέσκα, δηλαδή τα αμύγδαλα. "Να περιμένετε να γίνουσιν...μεν φάτε πολλά τζαι θα πονήσετε το στομάχι σας...εν θα μου αφήσετε αθάσια για το γλυκά, τον μπακλαβά και τους σουσούκκους!" 

Τ΄ἀγουρα αμύγδαλα,μέσα στο βελούδινο πράσινο τους παλτό, ξινούλικα και τρυφερά.Βέβαια αν δεν μας έδειχνε ο παππούς ότι τρώγονται τα ωμά αμύγδαλα, πώς θα μαθαίναμε τέτοιο πράγμα; Εξάλλου, αμυγδαλιές είχαμε και στο χωριό, αρκούσαν για όλη την οικογένεια. Άρα, προς τί το κακό βρε γιαγιά;
Στο βουνό, στη γιγάντια την αθασιά, που στέκεται στην άκρη του χωραφιού, δεν προλαβαίναμε, τα έκλεβαν οι γείτονες που ανέβαιναν πιο συχνά στο χωριό. Χαλούσαν και τον φράκτη, για να πάρουν αμύγδαλα, μαραμπέλλες,φορμόζες και σύκα, και ήταν από τις λίγες φορές που δεν καταλάβαινα τον παππού. Μπορεί να θύμωνε αλλά έλεγε πως αν έκοβαν τα ώριμα, δεν υπήρχε πρόβλημα, αμαρτία να παραωριμάσουν και να πέσουν στο χώμα, άχρηστα...Καλά ρε παππού, γιατί δεν τους θυμώνεις; Κάθε φορά, επιδιορθώναμε τον φράκτη, κάθε φορά τον χαλούσαν. Κανένας σεβασμός. Είχαν πλέον συνταξιοδοτηθεί παππούς και γιαγιά, κι ανέβαιναν πιο συχνά στο χωριό, έτσι προλαβαίναμε τα φρούτα μας.
Ταλέντο ο παππούς στα παιδαγωγικά, μας έβαζε σε ομάδες και τα μαζεύαμε όλα τα εγγόνια παρέα, χωρίς να αισθανόμαστε πως δουλεύαμε, παιχνίδι. Τις πολύ ώριμες μαραμπέλλες τις έκανε η γιαγιά μαρμελάδα, με τα σύκα είχαν πρόβλημα, ένα μαζεύαμε, δύο τρώγαμε...ουψ! :)))))))))))))))
Μέχρι τότε βέβαια, νομίζω, μαζεύαμε και τα ώριμα και σκληρά αμύγδαλα, που θα σπάζαμε με τη γιαγιά, για να τα μοιράσει στην φαμίλια.
Πάντως μια φορά, κόψαμε και άγουρα καρύδια...Δεν μας προλάβανε οι μεγάλοι. ΜΠΛΙΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑξ!!!
Καμία σχέση με τα φρέσκα αμύγδαλα... Βρήκα κι εδώ, σε τούρκικο μπακάλικο, κι αγόρασα μερικά! Ο Λάβης με έβγαλε τρελλή, τρώνται τα ωμά αμύγδαλα; Δεν δοκίμασε αλλά καλύτερα...περισσότερα για να με πονέσει το στομάχι!!! :))))))))))))))))))))))))))))))) όπως παλιά.

http://hopedies.pblogs.gr/files/f/375201-17176alsh3er.jpg

Χαρούπια και Σταφύλια

Δεν χωράνε τα σταφύλια και τα χαρούπια (=τεράτσια, από το αρχαίο "κέρας") στην πρηγούμενη ενότητα. Παραείναι μεγάλα, παραήταν συνδεδεμένα με την παλιά ευμάρεια του χωριού στο βουνό.

Αμπέλια,αμπέλια, αμπέλια στο ύπαιθρο και κλήματα στις αυλές. Χαρουπιές στα κτήματα  έξω από τη Λεμεσό.Ευλογημένη η γη της πεδιάδας και ευλογημένος ο αρχιτέκτονας των δόμων, στα βουνά.Χιλιάδες χρόνια διατηρημένες οι σκάλες με τις οποίες όργωσαν οι άνθρωποι τα βουνά τους για να μπορέσουνε να καλλιεργήσουν την ατίθαση βουνίσια γη. Κι εμείς αφήσαμε να ερημώσουν και να γρκεμιστούν. 

Έψημα και Χαρουπόμελο.Σουσούκος, Ππαλουζές και Παστέλι.Κρασί, ξύδι, ζιβανία. Βαθιά ριζωμένες γεύσεις ανά τους αιώνες.

Δεν μας πολυάρεσαν τα μαύρα σταφύλια με τα κουκούτσια, πόσες κοκκόνες να φτύσεις; Προτιμούσαμε -παιδιά της πόλης γαρ!-τα σταφύλια τα άσπρα, τα χωρίς κοκκόνες (κουκούτσις), ήταν πιο μικρά και γλυκά. Ο αδερφός μου, που ήταν άστομος, τα έτρωγε με τα κασόνια (όχι με το κιλό!), κι αφού ήταν από τα ελάχιστα που του άρεσαν, φρόντιζαν οι θείοι να στέλλουν λευκό σταφύλι για τον "μιτσή".

Στα τέλη της δεκαετίας του '80, έβλεπες ακομη στο χωριό, πολλούς γαϊδαράκους, που πηγαινοέρχονταν φορτωμένοι στα αμπέλια. Τους γαϊδαράκους του μεγάλου παππού-θείου, τους προσέχαμε, τους φιλεύαμε με μήλα κι αχλάδια, τα σταφύλια δεν τους πολυάρεσαν, μάλλον θα τα είχανε χορτάσει. Ο δευτεροξάδερφος θηρίο, μια φορά έκρυψε κρασί για να τους ποτήσει και να τους μεθύσει. Αντικατέστησε το νερό τους με κρασί, που υπήρχε στο κελλάρι μέσα στα πανάρχαια πιθάρια, και μεις μαζευτήκαμε περιμένοντας να δούμε τί θα γίνει. Τίποτα δεν έγινε, αποκοιμήθηκαν ευτυχισμένα τα τετράποδα. Το επόμενο πρωί βέβαια, δεν ήθελαν να ξυπνήσουν, δεν το κουνούσαν ρούπι από τον στάβλο τους, παρά το θυμωμένο αφεντικό τους, που είχε αντιληφθεί τί έκανε ο εγγονός του. Δεν τον μάλλωσε, έδωσε άδεια στα ζωντανά να συνέλθουν. Μάθαμε την ίδια μέρα από την γιαγιόθεια, πως όταν ο άντρας της και ο αδερφός του ήταν παιδιά, είχανε κάνει τα ίδια στα ζωντανά του προπάππου (ο παππούς μου δεν είχε γεννηθεί ακόμα, έτσι δεν είχε ζήσει την σκανδαλιά των αδερφών του να μας διηγηθεί μέσα στις τόσες άλλες). Δεν το λυπόντουσαν το κρασί οι παλιοί, έρρεε άφθονο,ας χαιρόντουσαν λέει μια φορά και τα ζωντανά τους.

Με το ίδιο κρασί κτίστηκαν πολλά σπίτια, την εκκλησία. Φτιάχνανε οι νοικοκυρές σουσούκο, ππαλουζέ (μουσταλευριά) και κιοφτέρκα, που στην ουσία είναι κομμάτια ξερού ππαλουζέ...έτσι;  Κάμνει η γιαγιά μου κάθε χρόνο, τέλη του Σεπτέμβρη αλλά μόνο τον σουσούκο με καρύδια τιμώ. Τέλη του Σεπτέμβρη νομίζω, μαζεύονται οι απόδημοι και οι γιαγιάδες για παραδοσιακά γλυκά, αχνίζει σε όλο το χωριό ππαλουζές με τριμμένο αμύγδαλο. Όπως παλιά λέει η γιαγιά.

http://www.must.com.cy/assets/modules/kat/articles/201101/241/editor/xaroupia.jpg?0.9190589523221913

Χαρούπια είχε πάντα ο παππούς σε ένα σακκουλάκι στο αυτοκίνητο αντί για σνακ. Ήταν πολύ αστείο να τον βλέπω με το κουστούμι του, να μασουλάει χαρούπι ενώ μας πήγαινε στα διάφορα απογευματινά μαθήματα. Βέβαια το χαρούπι, θαυματουργός καρπός, με το χαρουπόμελο να πωλείται μέχρι την Φιλανδία και το σπόρο του να πωλείται για την παραγωγή φιλμ!!!, έδινε ψωμί στους παλιούς Κυπραίους.

Η πρώτη φορά που δοκίμασα χαρούπι, ήταν με τα μεγαλύτερα δευτεροξάδερφα. Στην αρχή το πήρα για μπούμεραγκ της φύσης, και άρχισα να τα πετάω περιμένοντας να επιστρέψουν. Δεν τα κατάφερνα διότι αυτά πετούσαν μεν αλλά σε κάποια φάση πααααααααααααααααααααααφ έπεφταν...Ανάλαβε ο μεγάλος τις εξηγήσεις. "Κοίτα, εν φρούτο με μέλι. Κόβκεις το στη μέση, και τρως. Το έκοψα στη μέση όπως μου έδειξε, και δάγκωσα με σκοπό να βρω το μέλι. Βέβαια, είχα μοιράσει με τα δόντια ένα σκουλήκι, και έτσι δεν άγγιξα χαρούπι για όλο το υπόλοιπο του χρόνου, ούτε όταν δεν υπήρχαν σκουλίκια σε αυτά που μας ψιλοέκοψε η γιαγιά, που μάλλον θα είχε πάθει το ίδιο στα δικά της παιδικά χρόνια, γιατί πως αλλιώς εξηγείται πως πάντα τα ψιλοέκοβε;

Το χαρουπόμελο όμως, που είχαμε στο σπίτι, το τιμούσαμε ιδιαίτερα με τον αδερφό. Το έκρυβε η μάμα στα ψηλά ψηλά ντουλάπια αλλά πάντα βρίσκαμε τρόπο να σκαρφαλώσουμε και να το "κλέψουμε". Μέχρι που ένα απόγευμα, ενώ είχε πετακτεί η μάμα στη γειτόνισσα, πήραμε το μπουκάλι, και ήπιαμε ...μπλιαααααααααααααααααξ, αηδία αλμυρίλλα!!!  καθώς η μάμμα, κουρασμένη από την αποφασιστικότητα μας, είχε αντικαταστήσει το χαρουπόμελο στα ψηλά ράφια με το μπουκάλι σόγια σος, που συνήθως καθόταν δίπλα από το λάδι...

https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiNPlNIvNT3o50rx8_XCb5unbmvu_jDYmPxVq7v5Y5-Fwwv44h5GP5AAPGR_olXdDjulFYm1kUKSgvV8bB3POrRSU4FW19cs4hNmE6HtRo0G92i2CC_haZaEP9g7g6ertCViTR40cvNgsw/s400/olive+oil.jpg

Λάδι κι ελιές

Στα μέρη μας ένα είναι το λάδι. Οι ξένοι μας μάθανε να το λέμε ελαιόλαδο αφού γέμισαν την αγορά με άλλων ειδών λάδια. Οι παλιοί μας το λέγανε λάδι, και οι τελευταίοι των παλιών ελιόλαο.

Δεμένο με το κρασί, το ψωμί, και το λεμόνι, στην Κύπρο το ελιόλαον ήτανε σήμα κατατεθέν της νοστιμιάς. Μας γέμιζαν το πιάτο με τα όσπρια λάδι, να "βουττήσουμε" ψωμί αφού στην ουσία τα παιδιά τρώγαμε λαδωμένο ψωμί και το πολύ μια κουταλιά λουβί (μαυρομμάτικο,το μοστ μπλιαξ για μας τότε). Λάδι στις πίττες, λάδι για τους κοιλιόπονους, λάδι για τα χέρια μας που ξεραίνονταν στον κυπριακό χειμώνα, λάδι στα αγριόχορτα.

Οι ελιές, τόσο σημαντικές για την Κύπρο, ήταν ενταγμένες στο σχολικό πρόγραμμα του δημοτικού σχολείου με την καθιερωμένη επίσκεψη στο ελαιοτριβείο (και μετά στην μονή του Αγίου Ηρακλειδίου για τα λευκωσιάτικα σχολεία) αλλά και στο εξωσχολικό αφού οι περισσότεροι είχαν ελιές στα χωριά τους κι έπρεπε να τις μαζεύουν. Έτσι κι εμείς. Τις μαζεύαμε και τις φέρναμε στην αυλή της γιαγιάς, να τις δει ο ήλιος-εμείς τόσο χώρο δεν τον είχαμε στη Λευκωσία! Έδινε η γιαγιά και στους συμπέθερους στη Λευκωσία,αφού στο κρασοχώρι ελιές δεν είχαμε, και η μια ελιά στην αυλή της Λευκωσίας έδινε καρπό ανάλογα με τα καπρίτσια της.

Στο χωριό τσάκιζε η γιαγιά με πολλή υπομονή όλες τις πράσινες ελιές. Νόστιμες τσακιστές ελιές, σε ελαιόλαδο, χυμό λεμονιού,σκόρδο και κόλιανδρο, που πολλοί τιμούσαν ιδιαίτερα στις νηστείες. Το νηστίσιμο σάντουιτς, που μας έφτιαχνε η μάμμα την Μεγαλοβδομάδα. Ψωμί,ελιές μαύρες και ντομάτα. Οι τροφές, που παλαιότερα αποτελούσαν το γεύμα των γεωργών, παντρεύονταν με εγγλέζικη ακρίβεια σε σάντουιτς. 

Για να βγει η Μεγαλοβδομάδα για τα παιδιά ήταν απαραίτητες οι ελιές, το ψωμί και το λάδι (δεν μας το αφαιρούσε λόγω νηστείας). Έτσι ετοιμαζόμασταν και για την  πρωινή Κοινωνία του Μεγάλου Σαββάτου.

 

 Κόλλυβα και αντίδωρο

Το πρωί της Κυριακής, ήταν η μόνη μέρα της βδομάδας που η μάμμα δεν μας ανάγκαζε να πιούμε γάλα πριν φύγουμε από το σπίτι. "Τα καλά παιδιά πάνε στην εκκλησία χωρίς να προγευματίσουν. Αν δεν φάμε αντίδωρο δεν γίνεται ούτε νερό να πιούμε". 

Έτσι, καλά παιδάκια, περιμέναμε το αντίδωρο σαν λευτεριά κιόλας από την συνήθως βαρετή, λειτουργία.

Αντιφατική η παρουσία των κόλλυβων στις παιδικές γεύσεις; Ίσως σε άλλες κουλτούρες, στη δική μας,που αν δεν μας πήγαιναν οι γονείς στην εκκλησία κάθε Κυριακή, θα μας πήγαιναν παππούς και γιαγιά, τα κόλλυβα που κάθε Κυριακή, δίνανε μετά το τέλος της Λειτουργίας, στην έξοδο, διάφοροι, γείτονες συνήθως, καμιά φορά συννεφιασμένοι, ήταν μια από τις επιλογές προγεύματος στο σπίτι της γιαγιάς. Κι αν πηγαίναμε κατευθείαν για πρόγευμα στο χωριό, στην άλλη γιαγιά, υπήρχε κι εκεί σακκουλάκι με κόλλυβα. Άρα, δεν τα γλύτωνε. Άσε που καμιά φορά έπρεπε να μας ξυπνήσει από το χάραμα η μάμμα, για να πάμε στη λειτουργία στο χωριό διότι ήταν το "μνημόσυνο του παππού μου"...Πρόπαππος που είχε φύγει πολύ πριν γεννηθούμε αλλά έτσι είναι στο χωριό της μάμμας, τουλάχιστον. Και ήθελε να δοκιμάσουμε έστω ένα κουταλάκι από αυτά, για το καλό της ψυχή του. Και για την ψυχή του προπάππου, παίρναμε ένα κουταλάκι.Μέχρι την εφηβεία, είχε πληθύνει και οι Κυριακές που πηγαίναμε εκκλησία στο χωριό ή στη Λεμεσό αλλά επιλεκτικά ακολουθούσαμε τα παιδιά, σε όποιον είχαμε πραγματικά στην καρδιά

 Σιτάρι, ρόδι, κουαμές (ρεβύθι;), αμύγδαλα, ζάχαρη, σταφίδες, όλα τα καλά της κυπριακή γης μαζεμένα στο υστερινό το πιάτο. Μόνο το λάδι, η απόλυτη τροφή της ζωής απουσίαζε από τα κόλλυβα (νομίζω).. Όταν πριν τέσσερα χρόνια βοήθησα τη γιαγιά να καθαρίσουμε το στάρι και να ετοιμάσουμε τα πρώτα κόλλυβα για τα σαραντάμερα του παππού, ένιωθα πως κάθε σπυρί σταριού ήταν και μία από τις μέρες του, και κάθε σακκουλάκι που γεμίζαμε στο προαύλιο για τους συγχωριανούς του, ήταν γεμάτο με τα τόσα θαυμαστά που μας είχε μάθει ενώ ήμασταν παιδιά.

(συνεχίζεται με γεύσεις από την κουζίνα γιαγιάδων και μάμμας)